TOS (thoracic outlet syndroom)

Het Thoracic Outlet Syndroom (TOS) is een verzamelnaam voor aandoeningen waarbij de vaat-zenuwbundel, die in het schoudergebied ligt, bekneld raakt.

Andere namen voor deze aandoeningen zijn schoudergordelsyndroom en niet-radiculair neuro vasculair compressie syndroom. Neuro betekent zenuw; vasculair wil zeggen dat het de vaten betreft en compressie betekent verdrukking of beknelling. De vaat-zenuwbundel is een geheel van bloedvaten en zenuwen. De beknelling ontstaat meestal ter hoogte van het bovenste halsgedeelte en de borst. Hier ligt de vaat-zenuwbundel in een nauwe ruimte tussen de aanwezige spieren, botten en banden.

De vaat-zenuwbundel kan op drie plekken worden afgekneld:
- De ondersleutelbeenslagader en de onderste wortels van de plexus brachialis (dat is een armvlecht van takken van de onderste hals- en bovenste borstkaszenuwen) kunnen beklemd raken tussen voorste en middelste scheve halsspier (m. scalenus) bij het kruisen van de eerste rib.
- De ondersleutelbeen- ader en/ of slagader en/ of de binnenste wortel kunnen beklemd raken achter het sleutelbeen in de ruimte tussen sleutelbeen en eerste rib (costaclaviculaire ruimte).
- De oksel- ader en/ of slagader en/ of één van de zenuwen van de plexus brachialis (armvlecht van takken van de onderste hals- en bovenste borstkaszenuwen) kunnen beklemd raken tussen de pees van de kleine borstspier (m. pectoralis minor) en het ravenbekvormig uitsteeksel van het schouderblad (processus coracoïdeus).

Symptomen
De klachten kunnen in de hele arm zijn of duidelijk afgebakend in bepaalde regio’s van de arm en hand (afhankelijk van welke zenuw of bloedvat is bekneld). De klachten kunnen zijn: pijn, tintelingen, dof gevoel, krachtsverlies en zwaar gevoel.

De meeste klachten worden veroorzaakt door druk op de zenuw. De pijn die daardoor word veroorzaakt is voelbaar in de schouder en straalt uit naar de arm en de hand. Vaak is er ook sprake van uitstralende pijn in de nek, kaken en het achterhoofd. De pijnklachten kunnen samengaan met een tintelend, doof, prikkend of een slapend gevoel in de arm of de hand. Bij sommige mensen treedt krachtverlies op wanneer ze de armen boven de schouders houden. In de schouder kan stijfheid ontstaan. Ook kunnen de armen zwaar aanvoelen. Een koud gevoel van de arm en bleekheid van de huid kunnen het gevolg zijn van een beknelling van de slagader.

Zwelling en een gespannen gevoel van de arm, blauwe verkleuring van de hand en het opzwellen van oppervlakkig liggende aderen wijzen op beknelling van de ader. Kenmerkend voor al deze klachten is dat zij meestal ontstaan bij werkzaamheden waarbij de armen hoger dan de schouders worden gebracht: was ophangen, witten van het plafond, op een schoolbord schrijven, het haar opmaken.

Symptomen van bloedvat beknelling
- Zwelling in arm of hand
- Blauwachtige verkleuring van de hand
- Zwaar gevoel in arm of hand
- Een kloppende plek boven het sleutelbeen
- Diepe, kiespijnachtige pijn in de nek en schouderregio, die ’s nachts erger lijkt te worden
- Armen en handen raken snel vermoeid

Neurologische symptomen (zenuw beknelling)
- Spierzwakte en atrofie (degeneratie; achteruitgang van de voedingstoestand van een weefsel waardoor deze verkleinen) van o.a. de grijp spieren
- Moeite met fijn motorische taken (fijne, kleine bewegingen) van de hand
- Krampen in de buigspieren van de vingers aan de onderkant van de onderarm
- Pijn in arm en hand
- Tintelingen en doofheid in nek, schouder, hand en arm
- Andere symptomen die schijnen voor te komen zijn: een brandend gevoel, verlies van warm- koud gevoel en een koud gevoel in hand of arm

Diagnose
De diagnose Thoracic Outlet Syndroom is zeer moeilijk te stellen. Er zijn geen objectieve criteria waarmee de aandoening aangetoond kan worden. Dit betekent dat de diagnose berust op uw persoonlijke verhaal (anamnese) over de voorgeschiedenis en de verschijnselen en op een lichamelijk onderzoek. Het is daarom belangrijk dat u de klachten zo goed mogelijk omschrijft en aangeeft onder welke omstandigheden, bij welke bewegingen en houdingen zij optreden. Er zijn geen laboratoriumtests of vaatfoto’s die het syndroom met zekerheid kunnen aantonen. Bij (zeldzame) complicaties van het aderlijke of slagaderlijke stelsel zijn vaatfoto’s wel zinvol. Deze laten zien of de wand van de sleutelbeenslagader onregelmatig is. In dat geval wordt meestal aangenomen dat er beschadigingen zijn als gevolg van het Thoracic Outlet Syndroom.

Fysiotherapie
Naast het mobiliseren en het in de juiste stand plaatsen van het sleutelbeen en de eerste rib dmv. passieve bewegingen (door de fysiotherapeut), dient u zelf veel te oefenen. Daarbij kunt u denken aan rekoefeningen en oefeningen voor een juiste houding. De juiste houding moet u op een gegeven moment de gehele dag kunnen volhouden. Daarnaast kunnen spierversterkende oefeningen ook een positieve werking hebben op het herstel.